Тариа ургасан биш бүр дордох нь ээ. "Үндэс­ний үйлдвэрээ дэмжих" эх оронч үзэлдээ үнэнч байя гэхээр болохгүй байна. Нэмэгдэхүүний байрууд л солигдсон болохоос эц­сийн нийлбэр тоо нь хэ­вээрээ гараад байна шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл ар­дуу­дын авч идэх гурил хямдарсан нь хаа байгаа юм.

Малчдад энэ жил ху­раасан "400 мянган буудай" ба түүнээс гарах хэвэг энэ тэр сонир­хол­той байж магадгүй. Бус­дад нь бол зөвхөн гурил л чухал.

Ард түмний ходоод түрүүвч хоёр чанартай, хямд гурил нэхсэн боло­хоос тариа тарьдаг, гурил тээрэмддэг салбаруудыг баян болгоод аль гээгүй.

Одоо бүр үндсэн сэд­вээсээ халиад Монголоор дүүрэн жигтэйхэн үнэтэй будаатай болоод авчих­сан, тэрэнд нь хүчин­дүүл­сэн гурилын үйлдвэр өөрийн өртгөө шингээ­гээд "уут гурил мянга" гээд зогсож байх юм байна л даа. Өөр сонголт байхгүй.

Манай гурил цармангүй, шо­роо­гүй, дээр нь хямд­хан байх ямар баталгааг хэн гаргаад байгаа юм.

Эрээний гурил хямд­хан ч ча­нар­гүй гээд ава­хаа больё. Тэгвэл одоо орос гурилыг өнөөдөр яг иддэг, авдаг дээрээ бай­на. Манай­хан шиг хавар тариад намар ху­рааж авсан. Ялгаа нь гэвэл илүү амттай, дутуу үнэтэй. Тэрнээс олж хүртэх гэхээр улс төржсөн ч юм уу, эс­вэл мафижсан ч юм уу бүлэг нөхдүүд гарч ирээд төр засгийн тархийг атгаж Монголд гурил ба будаа оруулж ирэхийг болиул­лаа. Оруулсан ч баргийн хүн наймаа хийх, авал­цаж өгөлцөхийн аргагүй татвар нэхэхээр үгссэн байна. Хөрштэйгээ ийм жудаггүй болхи харьцаад байхаар яаж өөдлөх вэ дээ. Тэд зөрүүлээд бензи­нийхээ крантыг хаах зэр­гээр харилцан бие биенээ хорлох хэнд ашигтай юм. "Айл хүний амь нэг" гэдгээр бол хуншгүй зан тэндээс биш эндээс гардаг юм шиг.

Орост ч бас ургац сайн гарсан. Тэгэхдээ тэд үнээ хямдруулчихаж. Тэдний хямд будаа орж ирээд манай арай гэж босч байгаа үн­дэсний үйлдвэрийг нураагаад хаячихна гэсэн айдсыг нийтэд мөн ч их цацаж байна. Энэ бол худлаа. Өөрсдөө газар тариалан эрхэлж байгаа эрх баригчид өөрсдөдөө ашигтай сурталчилгаа хийх нь мэдээж. Жилийн 365 хоногийн ердөө дөч хүрэхгүй өдөр нь идэвх­тэй ажилладаг, бүрэн механикжсан  энэ салбарын бүтээгдэхүүний өр­төг тонн буудай тутамд 350+50 мянган төгрөг яагаад болчихдог билээ. Тариаг үүнээс хямдхан өртгөөр бий болгодог наад захын жишээг зах зээлд ороогүй шахуу Оросын будааны үнээс бид олж хараад байна.

Манайхан газар тариалангаа сайхан сэргээжээ. Баярлалаа та­риаланчид аа. Одоо зах зээл дээр өөрсдөө өрсөлд. Битгий булхай хий. Шударга бай л даа. Төрийн хайрыг бишгүй л хүртлээ ш дээ та нар. Хамаг одон медаль, урамшуу­лал, хөнгөлөлт, адаг сүүлд нь ард түмэн дэлхийтэй гурилын сэдвээр дахиж харьцахгүй болтлоо наад үндэсний үйлдвэр ухаантай юмыг чинь дэмжихээр болчихож. Тэгээд байхад "Нохойн толгойг ширээн дээр тавьсан ч шороон дээр өөрөө ойчдог" гэх зүйр үг шиг улам л новшроод  байх юм. Зөвхөн та нарын төлөө бусад нь амьдарч байдаг гэж бодоогүй биз дээ. Наад гурилынхаа үнийг ядаж орос шиг болгооч. Ингээд байвал бусад салбарууд мөн л барьцах болно. Бид өөрсдөө шатахуун үйлдвэр­лээд тэрийг нь төр дэмжээд, им­портыг хориод, дотоодын зэвтэй улаан бензин "литр нь 5000, авбал ав, байвал бай" гэсэн төсөөлөл бүхий  төсвийг нэг нөхөр хийчихсэн гүйж явна гэсэн.

Ган гачиг болж ургац алдаж байсаан. Тэрнийг бол ойлгож бай­на. Тэгвэл өнөө жил гадаа ямар сайхан намар цаг налайж байна вэ. Жинхэнэ тариачин эр ийм баян намрыг дахиасай хэмээн бэлгэ­шээж өгөөмөр суудагсан. Түүнээс  хойтонгийн тариа  мөндөрт цохиул­чих ч юм билүү хэмээн муу ёрлож хурааснаа бэрдэлж харамладаг­гүй. Ажиглаад байхад ургасан дээр нь нэг сайн цөм хийж аваад сал­бараа тэр чигт нь зарчих  бодолтой түр зуурын тариаланч цөөнгүй  байдаг байх. Их л ашиг олохгүй бол болилоо гээд туниад байх юм бол энэ тийм ч чухал салбар биш. Гурил идэх өөр хувилбар олон бий. Бүр идэхгүй байж ч бас болно. Энд төрийн оролцоогүй жам ёсны зах зээлийн өрсөлдөөн явагдах ёстой тийм л салбарын нэг.