НЭГ. СУПЕР ШОУ

Ардчилал нам биш, амьдрах ухаан болохыг 20 жил хулхидуулж олон шарх авсан иргэд бас ч гэж гадарлажээ. Хоёр нам ардчилал хэмээх амьдрах аргыг баян, хоосны туйл болгочихов. Стандарт бус гомо хоёрын хуйвал­даа­ныг хазаарлах гэсэн бу­химдал цус харвуулах нь! Хэдий чинээ шударгав төдий чинээ хялбархан харвах гэнэ. Төсвөөс баяж­сан том бирдүүд иргэний хөдөлгөөн дэлбэрэхээс хулчийхдаа “Эв эеэ сахья” гэж бусдаас чанга уриалж байна! Нийгмийн бу­химд­лыг саармагжуулах гэж аргадаж буй нь тэр! Хулгайгаа баригдана гэж айж буй нь тэр! Хүүгий нь буудчихаад аав ээжид нь эв эе тунхаглана. Арай ч дээ. Сүүлийн үед олигар­хиуд өөрсдийгөө хуйхлах гэсэн тэмцлийн дөлийг өөр зүг рүү эргүүлэхээр “Цаана чинь зэвсэгт хувьс­гал цус урсгахаар айсуй” гэж ард түмнийг хий хоо­сон хадны мангаагаар айл­гах заль сүйхээлж эхлэв. Ингэснээр өөрсдөө ара­гийн цоорхойгоор мэнд зулбаж, сонгуульд дахин шовойх юм гэнэ. Цэн­дийсэн аалзнуудын то­ронд дөнгөж торж буй засгаа хийсгэхгүй гэж хөлсний хөдөлгөөн хийр­хэнэ. Хийтэй залуус угаад­санд уягдсаныг ядуус бүгд мэдэж буй. Мөр цэвэр явъя гэвэл ёс ядуурдаг хууль 20 жил яг үйлчлэв. Дээдсийн их гарын хул­гайг иргэд илчлэх гэж тэм­цэх уг нь Монголын зам, ардчиллын жам юм­сан! Дээрээсээ аваад до­роо хүртэл иргэдийг ал­хам тутамд нь авилгадаж хулхидаж байна. Хулхи­дуулсан иргэдэд хаа очиж “сонгох” бас “хянах” эрх хуулинд уг нь бий! Хянах эрхээ эдлэхийн тулд хул­хидуулсан иргэд бүгд нэг тэмцэлд тохир! Хоёр бус цорын ганц зорилгод ха­туу нэгдэж чадсан нөх­цөлд ядуус ялна. Ганцхан зорилгын төлөөх бүх ард түмний улангассан дай­ралтыг сөрөх тэнхээ оли­гархи хэдэд байхгүй. Хуй­ларсан догшин үер давч­хан жалгын хог новшийг яадаг билээ? Хуу хамаад л заларна. Энэ бол хувьсгал биш. Ердийн нэг цэвэр­лэгээ. Бурхан тахилынхаа тоосыг гүвж буй хэрэг. Уруйн усанд угаагдсан нутаг шинэхэн ногоогоор дорхноо гойд сайхан сэр­гэдэг. 20 жил хагдарсан хогийн ургамал шив ши­нэхэн ногоогоор сэлбэг­дэх гоё.

Одоо жагсаад ашиг­гүй, өлсөөд хохиролтой, шатаж үхээд бүр утгагүй. Тэгээд яах вэ? Сон­соц­гоо! Даварсан авилгач нар шүүгдэх нь байтугай, бүх­нийг басамжлан тушаал дэвшиж, толгой дээр бие засах болов. Тэднийг ядуу бидэн шиг яс шүүнэ гэж санашгүй нь батлагдсан. Тэгэхээр одоо өөр аргаар тэмцье. Олны тэмцлийн бамбар болгож, орон байр­ныхаа хөлс, орлогынхоо бүх хураамж, ер л засагт төлдөг бүх татвараа иргэн бүр төлөхөө боль. Дарх­лагд­сан луйварчин хул­гайч нараа гэсгээтэл ин­гэж чагтлая! Энэ тохи­роонд татвар төлдөг жи­жиг дунд аж ахуйн нэг­жүүд бүгд нэгд. Үүнд бас асар их татвар төлдөг аку­лууд манлайл. Засагт тат­вар чухал уу, олигархиуд чухал уу? Харъя! Уг нь ядарсан арга л даа. Гэхдээ хамаг найдвараа гөвчих­сөн ард түмэнд ингэхээс өөр зам үлдсэнгүй. Оли­гар­хи бүлгийн халаас руу урсаж буй олны татвар, улсын баялгыг ингэж та­салъя. Төрийн олигархи машиныг шатахуунгүй болгоё.

Мэдээж омогтой нам засаг муусайн бөөсийг бүгдийг шоронд хийе гээд буугаа бариад дайрна. Энэ тэнэг дайралтаас ав­рагдах ганц арга бол бүх ард түмэн, нэг ч иргэн хоцролгүй татвараа тө­лөө­гүй байх учиртай! Гү­рийцгээе! Тэгсэн цагт МАНАН-д бүх хүн амаа цөмийг шоронд хийх хэ­рэг гарна. Ард түмнээ бүг­дийг шоронд хийчих­сэн улсыг төсөөл. Хотуу­дын гудамж нэг ч хүнгүй, нэг ч машингүй, гэрэл чий­дэнгүй, усгүй, дэл­гүүр худалдагч худалдан авагч­гүй, хөдөө талд мал сүрэг эзэнгүй, эх эцгээ шоронд алдсан нялхсын чарлаан, айдас хүйдсийн орон бол­но. Гагцхүү бүг­дээрээ тат­вараа төлөхгүй юм шүү. Сугараад хоцрох урваач гарвал цугаараа ам ний­лэн ард түмэндээ матъя. Матаж сураагүйн зовлон бидэнд байх биш. Даран­гуйлагч нарт бус ард тү­мэндээ матваас ариун ма­таас болно. Ямар ч төр засаг хүн амаа бүгдийг шоронд хийж чадахгүй.     

Ингэсний дараа тэмц­­лийн хоёр дахь шатанд орж, нийслэлийн их хог, хотын траншейнуудад амь­дарч буй бүх гуйлгачин, хог ухагчид, өвгөнтийн бүх архичдыг Сүх­баа­та­рын талбайд цуглуулж, гадаадын зочдод зо­риул­сан шоу зохиож, 2200, 100, 90 жилийн ойгоо мя­лаая. Эх орны нүүр царай болох Жанжны талбайд ямар өвөрмөц ардууд цуг­ларах бол? Ёстой хаана ч байхгүй супер шоу болно. Яадаг юм бэ? Байгаа юмыг байгаагаар нь үзүүлэхэд юу нь буруу гэж? Га­даа­дын жуулчид, зочин гий­чид дэлхийд хосгүй энэ шоуг үзэх гэж шавах нь дамжиггүй. Супер шоугаа наана нь сайн рекламдая. Ялангуяа гадаадын сэт­гүүлч­дийг олноор урьж, эх орныхоо жинхэнэ нүүр царай болсон супер шоу­гаа дэлхийд цацъя. Найр­каа ууж ухаан тасраад хэв­тэртээ хүндэрч, хөнгөр­сөн өвгөнтийнхөн хөлөөр хөг­лөрч, тэд жуулчдаас “Түр­гэн үхүүлэх эм өгөөч” гэж гуйна. Шоу юм чинь яад­гийм. Зарим нь архины мөнгө шална. Нялх нялз­рай хоёр гурван дүүгээ тэвэрсэн халтар заваан охид шалдан бөг­сөөрөө цементэн дээр суугаад зохиолын дуу хан­ги­нуу­лан гуйлга гуйж, халаас­чид жуулчдын ха­лаасаар шоудахад, согтуу янхнууд барууны эрчүү­дийг бу­лаацалдан урал­цана. Ийм шоу баян тан­саг жуулч­дын сонирхлыг татахгүй гэж үү?

Ноорхой заваан шоуч­дыг цагдаа нар буудах гэснээ гадаадын сурвалж­лагч­дын дуранд онилогд­соноо мэдээд даргынхаа амаар өгсөн нууц ту­шаа­лыг ёсоор болгохоос түд­гэлзэнэ. Үнэндээ дотор зарсхийм амьтад бөөг­нө­рөх бөгөөд аймаар ич­мээр харагдана гэдэгт итгэ. Хэрэв нам засаг ичиж, ширэн нүүр нь улайвал Монголд сүүлийн 20 жилд гараагүй том дэвшил бо­лох сон. Гэхдээ нам зас­гийн нүүр улайна гэсэн тооцоо тун эргэлзээтэй. Жанжны талбайд цуг­лар­сан сэжиг хүрэм гуйлгач­дыг гомо хоёр “Манайд ийм гуйлгачид байх ёс­гүй. Гадаадаас хил давж ирсэн архичид, хог ухаг­чид, янхнууд биз” гэж зүт­гэх магадлал өндөр. Гэвч хөрш гүрнүүд “Ямар улсын гуйлгачид болохыг зарлахгүй аваас танайд оруулдаг цахилгаан бен­зинээ тасалж, мөн Эрээ­ний боомтыг хаана” гэвэл юугаа хэлж хуйхаа маа­жих вэ? Үндэсний баял­гийн 80 хувийг завшиж, ард олныг үгүйрүүлсэн олигархи бүлгийнхээ өв­дөгт МАНАН хадаг ба­риад “авраач” хэмээн сөг­дөж зүрхлэх бол уу? 

Архичид, гуйлгачид, ха­лаасчид, янхнуудыг тус­гай бэлдсэн цагдаа нараар бут авахуулж, “Ма­найд тийм шоу бо­лоогүй” гэж гү­рийх нь мэ­дээж. Гэвч тал­байн шоуг гадаадын теле­ви­зүүд дэлхий даяар ца­цаж, нам засгийг нам бол­гоно. Энэ бол амжилт. Хулхи­дуулсан ард иргэ­дийн ард­чиллын төлөөх нэг алхам. Хулгай нь аль эрт нотлогдоод буй төр зас­гийн толгойд ассан хэд­хэн бирдийг хараат бус бие даасан ардчилсан шүүх засаглал шударгаар шүүж, зохих ялыг улсын нэрийн өмнөөс сонсгож, идэж ашигласан хөрөн­гийг тоо ёсоор төлүүлж чадсан цагт Монгол ард­чилсан улс болно. Үүнд итгэ. Төрөөс төрсөн тэр­бумтан нараас хураагдах мөнгө асар их. Тэр их мөнгөөр шоунд оролцсон үзэшгүй балиар, дорой гуйлгачдыг бүгдийг хэр тааруу цалинтай ажлаар хангаж өлхөн дөнгөнө гээд бодчих. Ингэж нэг хүн шиг нэгдэж чадваас бид иргэнийхээ үүргийг биелүүлж, эх орноо өөд татах юм. Энэ бол ХХI зууны ядуусын улс тө­рийн идэвх болохоос хувьс­гал биш.

…Гайхалтай шоу бо­ло­хыг уншигч Та нүдээ аниад хийсвэрээр төсөөл. Хоосон гэдэснийхээ хор­жигноог хөгжим мэт чаг­наад удаан бясалга! Ур­наар сэтгэ! Мөлжигчдийг ядуус дийлж байна гэж итгэ! Сайхан харагдаж байгаа биз? Сайхан хараг­даж буй энэ хоосон тө­сөөллөө тархиндаа ари­лах­гүйгээр шингээж ав. Учир нь тийм шоу зохиох эрх бидэнд алга. Ганс­рахдаа би ийм юм бичлээ. Гуйрамчин царайлж зү­гээр сууснаас нэг нь ийм юм бичээд, нөгөө нь ун­шиж хэвтэхээс өөр яахав.

ХОЁР. ЭЦСИЙН ГУЙЛТ, УЛ МӨРГҮЙ ХУЛГАЙЛААЧ


Ул мөргүй цэвэрхэн хулгайлахыг та нараас насны эцэст гуйя. Та нар ард түмнээ дээрэлхэж, татвар төлөгчдийн мөнгө хумсалж, гадны хөрөнгө оруулагчтай хуйвалдан ашигт малтмалаас хул­гай­лах гэсэн хувийн шу­налаар төр барьсан улс байна. Одоо мэдлээ. Хуу­рахдаа олигтойхон хуу­раач. Ул мөргүй залилаач. Тэгвэл сэтгэл амар нүд анихсан. Ажиг сэжиггүй залилахад тийм ч их ухаан орохгүй. Ард түмнээсээ айхгүй ч гэсэн аягүй гэсэн өчүүхэн төдий жудагтай эрх баригчид бол ажиг сэжиггүй хулгайлахыг хи­чээнэ. Хичээхгүй, ил хул­гайлж байгаа чинь ард түмнээ, мөн хуулиа ну­лим­даг эрх баригчдын шинж.

7-р сарын 1-нд онц байдал зарлахдаа Үндэс­ний аюулгүй байдлын зөв­лөлөөс галт зэвсэг хэрэг­лэж болохгүйг цагдаа­гийн байгууллагын шат шатны дарга нарт үүрэг болгосон гэж байгаа. Тэг­сэн тэр шийдвэрийг Ш.Батсүх зөрчиж буу та­раажээ. Гэхдээ тэр “Би дээрээ удирдлагатай хүн” гэв. Түүний түгээсэн байл­дааны буугаар хүн буу­да­хыг С.Баяр Ц.Мөнх-Ор­гилд амаар үүрэгдсэн, Ц.Мөнх-Оргил доош нь мөн амаар тушаасан гэсэн анх­ны цуу яриа нотлог­дож, шившгээ хутгах вий. Гай­гүй байгаа даа таминь! 5 хүний алтан амиар тог­лож, өчнөөн залуус төч­нөөн цагдааг сэглэж, на­саар нь өрөөл татанхай болгосноо булах гэж тэв­дэхдээ аймшигт терро­рист халдлага дэгдсэн учир бидэнд буудахаас өөр арга байгаагүй гэсэн ташаа ойлголтод нийг­мийг төөрүүлэхээр олон зуун охид хөвгүүдийг эрүү­дэж, зандалчинд тэднийг хүчээр тодруулж, ингэс­нээр мөн сонгуулийн луйв­раа булах гэсэн нь бүхэнд илэрхий. Үүнд эм­зэглэсэн нийтийн шу­дарга нэхэл унтраагүй, улам уугисаар одоо бүр асах нь. Дүрэлзвэл яана. Хүн буудсан 9 цагдааг ялалбал, тэд хамаг үнэ­нийг дэлгэх аюул тулгарч, тэднийг нүдээ аниад өр­шөөв. Энэ том эмгэнэл ердөө хэдхэн сандлын луйвраас дэгдсэн юм шиг харагдавч, тэр хэдэн санд­лыг эзэмшвэл олонх болж, хулгай луйвар нь шүүг­дэхгүй агаад хамгийн гол нь хоёр Толгойн баялгийг нам дотроо дураараа буль­дахад оршиж байжээ. Бул­хай хийгээд дараа нь цустай хутгалдан байж олонх болсон нам ган­цаараа идэхээс айж, хүч­тэй цөөнх болсон нөгөө намаа хувааж идъе гэж гуйв. Сонгогчдын итгэ­лээр хүчтэй цөөнх болсон нам цөөвөр болоод зэм олдсонд хорхойсож, та­ван хүний амь, мянган хү­ний эрх, сонгуулийн бул­хайг нулимсан билээ. Сайд л болж байвал юун АН, шударга үзэл тэдэнд ха­маа­гүй нь ийнхүү ил­рэв.     

Иймэрхүү бузар явд­луу­дыг мэдэхгүй үхвэл сэт­гэл амар юм уу даа чааваас. Ямар сайндаа луйвар хулгайгаа сэжиг­гүй үйлдэхийг гуйж суу­хав. Өдгөө ахмадуудын сэтгэл зүй ийм болжээ. Луйвар хулгайгаа ул мөр­гүй үйлддэг урлагт сурал­цаач гэж дахин гуйя. Луй­вар хулгайд ялагдсан ний­­гэмд сэтгэл амар нүд аних ондоо хувилбар олд­сонгүй. За тэгээд ашигт малтмалын хулгай, газ­рын наймаа, тендерийн луйвар, гаалийн хахууль, “МИАТ”-ийн сүлжээ, хо­­тын утаагаар баяжиг­чид, чацарганы шахаа, хуу­рамч хувилгаан бөө удган! Энэ бүх луйвар хулгай бяралхаж бардсан­даа ил явагддаг учраас хөгшдийг тамлаж гүйц­лээ. Ядаж эротик кино шиг жаахан нуугаач. Мэ­дэгдэхгүй бол амар байх­гүй юү. Тий­мээс ул мөр үлдээлгүй хулгайлаач гэж мөргөе. Яагаад мөргөх болов гэ­вэл хулгайч луй­варчид хууль хүчний­хэн­тэй хуй­вал­даад дийлдэш­гүй нь батлагдаж, нийгэм тэр аяараа бууж өгсөн тул мөргөхөөс өөр зам алга. Казинодсон болгон сайд болж байхад ёс сурта­хуун­тай хөгшид эмзэглэхгүй яах билээ? Заль мэх ил тул хөгшдийг бачимдуулаад байна. Нүд аних агшинд сэтгэлийн амирланг хү­сэхдээ “Хүүхэд минь хул­гай­гаа ажиг сэжиггүй цэ­вэрхэн хий, чих бүү ха­лууцуул” гэж  хөшуу дэв­сэж байна. Шалтгаан нь хулгай луйврыг дийлэх­гүйгээ ойлгож цөхөрсөнд оршном. Та нарын хул­гай луйвар анзаараг­дах­гүй сайн нууцлагдвал бид шударга сайхан удир­дагч­дын оронд амьдарлаа гэ­сэн итгэлээр төгсөнө. Энэ бол тийм ч гоё төгс­гөл биш. Гэвч 20 жилийн өмнө нүүрэлсэн нааштай хувь заяаг минь та нар тосоод бусниулж орхисон хойно одоо яалт ч үгүй. Луйвар хулгайг устгах тэм­цэл бөхсөн болохоор луйвар хулгай бүү дуул­даасай гэж залбираад хөн­жилдөө шургах л үлдэж. Юу ч мэдэлгүй нүд аних сан. Тэгвэл бухимдаж нү­гэл хураахгүйсэн. Ма­ниас хойш яах эсэх нь та нарын хувь заяаны төө­рөг. Та нарыг минь бур­хан өр­шөөх болтугай.