Босс явсан Энхбаяр БӨӨС болсон гэж үү
МАН-ын үе үеийн дарга нар болон, генсекүүд нэгдэж экс Ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаярт хандан нэгэн шаардлага хүргүүлжээ.
МАН-ын үе үеийн дарга нар болон, генсекүүд нэгдэж экс Ерөнхийлөгч Намбарын Энхбаярт хандан нэгэн шаардлага хүргүүлжээ. Мэдээж Намын төв хорооны дарга асан Г.Очирбат, Б.Даш-Ёндон, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди нарын эдүгээ ч нэр нөлөө нь буураагүй байгаа ланжгаруудаар тэргүүлүүлсэн есөн хүн гэнэт гарын үсэг зуран дуу хоолойгоо нэгтгэсэн эл явдал араасаа шуугиан дагуулах нь зүйн хэрэг.
Нэг талаас МАН-ын зүгээс МАХН-ын түр штаб гэгчийн эсрэг авч буй хориг арга хэмжээнүүд хэтэрхий ил тод болж, түүнийх нь хэрээр цаадуул нь ч сүрхий зохион байгуулалтад орон идэвхжиж ирсэн тул арга буюу хүчтэй цохилт өгөхөөр шийдсэн нь илт харагдаж байна. МАХН хэмээх томъёоллыг ямар ч аргаар хамаагүй авч үлдэх гэсэн нэг хэсэг, мөн ямар ч аргаар болов хааж хаалт болон зогсох гэсэн нөгөө хэсэг сүүлийн хэдэн сарын турш үзэлцэж байгаа.
Уг нь бол энэ маргаан шальтай юм биш. Хувьсгалт нам нэрээр алдаршихдаа алдаршиж, адлагдахдаа адлагдаж түүхийн бүхий л бартааг туулсан энэхүү ууган улс төрийн хүчин сүүлийн 20 гаруй жилийн турш нэрээ солих тухай ярьж ирсэн. XX зуунаас эхэлж яриад тохироо нь бүрдэж өгөхгүй явсаар сая нэг солиллоо. Нам бус миний мэтийн нөхдүүдэд бол эдний нэр хэн байх тийм ч сонин биш. Гэхдээ л сольсон нь талархууштай алхам гэж үздэг юм. Учир нь улс төрийн амьдралыг цөөнгүй жил сурвалжлан нийтэлж явахдаа МАХН-ын дарга нар дотроос Г.Очирбат гуай, Н.Багабанди гуай нараас бусадтай нь намын нэр солих эсэх тухай сэдвээр үзэл бодол солилцож явжээ. Энэ талаар ярьж байсан эрхмүүдийн дотор талийгаач Л.Энэбиш дарга ч бий, одоо энэ асуудал дээр эрс өөр байр суурь баримтлах болсон Н.Энхбаяр дарга ч орно. Бүгд л “ Нам маань одоо нэрээ солих цаг болсон. Гэхдээ энэ ажлыг шууд дайраад хийх боломжгүй юм. Учир нь манай ахмадууд жаахан дурамжхан байна. Гэхдээ тун удахгүй бид ойлголцоно” гэдэгсэн.
Цаг хугацаа яралзан урссаар нэг мэдэхэд XXI зуун гараад бүхэл бүтэн арван он өнгөрчихжээ. Ярьж, хэлцэж явсаар нэг мэдэхэд 20 жил өнгөрчихсөн гэсэн үг. Гэтэл бараг нийтийн хүсэл шахуу болчихсон байсан ийм зүйл дээр дотооддоо байр суурь нь нэгдээгүй байсан гэхэд итгэх боломжгүй ийм хэрүүл дэгддэг байжээ. Яггүй цул гэгддэг энэ айлаас сонсогдох болсон сална хагацна гэсэн хашгираантай, аяга тавганы хангир жингэр чимээтэй улаан хэрүүл үргэлжилсээр уриалга шаардлагадаа тулсан нь энэ.
МАХН-ыг аварч үлдэх хөдөлгөөн өрнүүлсэн түр штабынхны ард хуучин Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярыг байна гэсэн хардлага бараг эхний өдрөөс улс төр орчимд дэгдсэн. Учир нь түүний хувийн мэдлийн мэдээллийн хэрэгслүүдээр нэлээн түлхүүхэн уг асуудлыг “дэмжсэн” болохоор ингэж үзэхээс ч аргагүй байсан байх. Хэрэг явдал ийнхүү үргэлжилсээр ужигарсан нь энэ. Бодитой тодорхой болсон нэг зүйл бол энэ нам хоёр хуваагдаж байгаа юм байна. Бас л мань мэтэд хамаагүй асуудал. Дээлээ л уралцана биз, дэлхийг урчих биш. Тийм болохоор яана аа, нам маань сүйд боллоо гэж манай иргэд нулимс унагахгүй шүү дээ. Энийгээ нэг их Монголын ард түмнийг үймрүүлчих хэмжээний юм болоод байна гэж аль аль талдаа хийрхэж байгаа нь надад хувьдаа хошин л харагддаг.
Дараагийн нэг тодорхой болсон зүйл Н.Энхбаярыгаа хөөх улс төрийн шийдэлд МАН бараг л хүрчихжээ. Цаадахь нь ч “Салъя гэж салсангүй, салаа замын эрхээр салах нь байна шүү” гэсэн зангирсан үгийг захидлаар чулуудлаа.
Н.Энхбаярт хандсан есөн даргын гарын үсэгтэй мэдэгдлийн гол агуулга хувийнх нь эзэмшлийн мэдээллийн хэрэгслүүдийн явуулж буй бодлогыг буруушаасан, МАХН-ын нэрийг авч үлдэхээр үгссэн хэсэг нөхдийг араас нь турхирч байна гэж үзсэн, түүнийгээ зогсоохыг шаардсан явдал. Мэдээж мэдэгдэл учраас сүржигнэсэн, хэтрүүлсэн өнгө аяс ч цухалзаж байна. Өнгөрсөн зуунд бол МАХН-ын дотоод үймээн улс орны хэмжээний асуудал байсан байж болно. Одоо бол тийм юм байхгүй шүү дээ. Тэгэхээр улс орны үндэсний аюулгүй байдалд аюул занал учруулах…энэ тэр гэсэн нь хэтийдсэн сүржигнэл.
Н.Энхбаяр руу илгээсэн шаардлагын дотор өөр нэг инээдтэй юм байна. Дарга нар түүний хувийн өмчөө захиран зарцуулах эрхэнд айхтар гүнзгий халджээ. Н.Энхбаяр өөрийнхөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хэнийг нулимж, хэнийг үнсэх нь цэвэр өөрийнх нь эрхийн асуудал. Нэгэнт хүн өөрөө нэрэлхэж эрээлхэлгүй явуулах юмаа явуулж, хийх юмаа хийж байхад хөндлөнгөөс ингэтэл шаардаж, уриалах нь зохисгүй явдал. Хувийн өмчийн мэдээллийн хэрэгслийг цагдаж зандрах эрх хэнд ч байхгүйг түрүүчээсээ зарим хэвлэл анхааруулж байна. Тэр ч бүү хэл эрх мэдэлтэй, эр бяраа гайхуулж яваа дарга нар бүлэглэн Н.Энхбаяр руу дайрсан явдал нь чухамхүү бөөсөнд хутга гэгч болж байна хэмээн дүгнэжээ. Ингээд босс явсан Энхбаяр бөөс болсон байдаг байжээ. Манай монголчууд хэн бөөрлүүлж байна тэрнийг өрөвддөг зантай. Яг энэ сэдвээр МАХН-ын дарга байхад нь Н.Энхбаяртай ярилцаж байсан маань санагдаж байна.
“Намайг ид улайран гүтгэж байх үед нэг хүн манай туслах руу дахин дахин утасдаад заавал яримаар байна, тун удахгүй ганцхан минут л ярина гэсээр байгаад надтай ярьсан юм. Утсаа автал нэг өвөө байсан. Тэгээд надад “За хүү минь цаад муу нохдууд чинь чамайг мөн ч боорлож ханахгүй юм даа. Чи залуу хүн, төрийн том хүн. Иймэрхүү нохдын үгийг битгий тоож бай. Жингэр нохой хуцаж л байдаг, жингийн цуваа хөвөрч л байдаг гэсэн үг байдаг юм. Үүнийг бодоод л урагшаа зүтгээд бай. Өвгөн ах нь үүнийг л хэлэх гэсэн юм” гээд утсаа тасалчихсан. Би тэгээд гүтгэлэг гүжирдлэг гаараад ирэхээр энэ хөгшний үгийг санаад тайвширдаг. Манай ард түмэн гүтгэж гүжирдүүлсэн, бөөрөлхүүлсэн нэгнээ айхтар хамгаалдаг шүү дээ…гэж тэртээх нэгэн өдөр сэтгүүлч миний ярилцлагад орохдоо хэлж байж билээ. Одоо ч гэсэн өвөөгийн үгийг бодоод тайван байгаа байх даа гэж бодож байтал тийм биш бололтой. Хоёр хоногийн дараа л минчийтлээ уурласан хариуг мэдээллийн хэрэгслүүдээр барьжээ.
Ард түмэндээ “өрөө” төлөх үү, үгүй юү гэсэн тэрхүү хачин гарчигтай хариузахидлыг нь багагүй нухацтай уншиж танилцлаа. “Өр” гэсэн асуудал энд ямар хамаатай юм бол. Тэр гэнэт яагаад өрний тухай, тэр дундаа бүрмөсөн цэглэж гавьяа байгуулсан гэдэг өөрийнх нь үндсэн сэдэв, Н.Энхбаяр гэдэг нэрийн нөгөө тал шиг болтол нүдэж, түмэнд цээжлүүлсэн Оросын их өр биш, учир битүүлэг өөр өрний тухай яриа гарч ирэв. Хэн хэнээс авсан өгсөн өр юм бол. Энийг тодорхой хэлбэл сайнсан. Эс бөгөөс одоогийн төр засгийн толгойд байгаа нөхдүүд болон экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын дунд өрийн асуудал байгаа юм болов уу. Хэрэв тийм бол нэгэнт иймдээ тулсан улсууд юм чинь ард түмэндээ хэлчих ёстой юм биш үү. Үүнийг яагаад ингэтэл онцлоод байгааг ажиглагчид мэдэрч байгаа байх. Учир нь манай экс Ерөнхийлөгч нэг удаа өргөөнд нь хүн дайрч орж ирээд 500 сая төгрөгийн авилга өгөх гээд зүтгэсэн тухай, аргаа бараад хөөж гаргасан тухайгаа ярьж түмний нүдийг орой дээр нь гаргаж байсан удаатай. Ёстой аймшигтай том сенсаац байсан. Аль аль нь бөх зүрхтэй улсууд. Тухайн үеийн Монгол орны албан ёсны шахуу эзэн хаан байсан Энхбаяр дээр тууж ороод авилга өгөх гэж зүтгэж байдаг. Мань хүн ч тэрийг нь дэлгэж байдаг. Гэхдээ нэрийг нь хэлэхгүй тас гүрийж олон хүнийг дээлтэй нь хатаасан даа. Миний мэдэх цөөнгүй хүн 500 саяыг өгөх гэсэн эзнээр “тодрон” ил далд сэрдэгдэж үхтлээ шаналж байж билээ. Ахиад тийм юм болох вий гэж үнэхээр зовниж байна.
Тэрбээр бас Монгол орон хэт баян хэт ядуугийн ялгаанд автлаа гэж бичжээ. Ажилгүйдэл, ядуурал газар авлаа, авилга их байна гэж мөн гайхширчээ. Арван хэдэн жил төрийн дээд сэнтийд заларч байсан түүнийг буугаад ганцхан жил болонгуут улс маань элгээрээ хэвтчихлээ гэж үү. Энэ арай л сэтгэл хөдлөлтэй дүгнэлт болчихжээ.
С.Баярыг Москвагаас ирсний дараа намынхан нь “Ланд”, “Ланд”-аар хүрч ирээд гомдол ярьж л дээ. Тэгэхэд мань хүн урдаас нь “Хүүш таминь ээ, тэгээд энэ намыг чинь хэн ийм болгочихсон юм бэ” гэж хашгирсан гэдэг. Яагаад ч юм энэ явдал санаанд орж ирж байна. Одоогийн дарга нар нь эргээд “Хүүе найз аа, тэгээд хэн энэ бүх байдлыг цэцэглүүлэн хөгжүүлсэн юм бэ дээ” гэж хоржоонтойгоор асуувал яана аа.
Бас нэг зовлонтой сэдвийг тэр ахиад л хөнджээ. Тэр нь “Энэ хүмүүсийг би бүгдийг нь гаргаж ирсэн” гэх гоморхол. Монголын төрд ирэх нь ирж л байдаг. Бас явах нь явж л байдаг. Ямар хувийн компани биш. Юунд бүгдийг өөртөө хамаатуулж, өр ширийн шинжтэй өрөвдөлтэй үгсийг унагадаг юм бол. Хэний ч өр лүү өшиглөж яваагүй хүнд бол иймэрхүү хонзонгийн шинжтэй гомдол баймааргүй юм. Эсвэл мань хүнд хийж явсан үйлийн үр бас байгаа юм болов уу. Эргэлзэх юм энүүгээр дуусахгүй их байна.
Н.Энхбаяр дарга эхнээсээ л намын нэрийг солих ёстой гэсэн байр суурин дээр зогсдог, шинэлэг хүмүүсийн нэг байсан. Тэрний амнаас урагшаа явъя, урагшаа харъя гэдэг үг нэг биш унадагсан. Дандаа урагшаа харж явсан Энхбаяр одоо харин яагаад арагшаа хараад унав. Энэ хачин биш байна гэж үү. МАХН-ыг хувьсгалт, коммунист нам хэмээн чичлүүлэхээс тэр дотроо тун эвгүйцдэг байсан гэж би хувьдаа боддог. Тэгээд яагаад… Английн монгол судлаач Алэн Сандэрс гэж Энхбаяртай гэмгүй танилцсан нэг өвгөн байдаг гэдэг. Тэр хүн Британика тольтой хамтарч ажилладаг. Тэдний сайхан нөхөрлөлийн ул мөр болж Британикагийн 2002 оны хавсралтад “Н.Энхбаяр нь үхширсэн коммунистуудыг шахан зайлуулж намаа цэвэрлэн, улмаар социал демократ нам болгосон” гэх тодорхойлолт бичигдсэн байдаг гэсэн. Энэ тухай нь Баабар нэгэн ярилцлагадаа нүүр түлэгдтэл хэлсэн байсан нь санаанаас гардаггүй. Сонин юм.
Ийм их зөрчил нэг хүний дотор яаж багтаж явдаг юм бол. Үнэхээр гайхширмаар байгаа биз… Дайрч давших гэсэнгүй. Бусадтай нийлж буланд шахаж увайгүйтэх ч гэсэнгүй. Зүгээр л гайхширлаа хуваалцах гэсэн юм…
Нэг талаас МАН-ын зүгээс МАХН-ын түр штаб гэгчийн эсрэг авч буй хориг арга хэмжээнүүд хэтэрхий ил тод болж, түүнийх нь хэрээр цаадуул нь ч сүрхий зохион байгуулалтад орон идэвхжиж ирсэн тул арга буюу хүчтэй цохилт өгөхөөр шийдсэн нь илт харагдаж байна. МАХН хэмээх томъёоллыг ямар ч аргаар хамаагүй авч үлдэх гэсэн нэг хэсэг, мөн ямар ч аргаар болов хааж хаалт болон зогсох гэсэн нөгөө хэсэг сүүлийн хэдэн сарын турш үзэлцэж байгаа.
Уг нь бол энэ маргаан шальтай юм биш. Хувьсгалт нам нэрээр алдаршихдаа алдаршиж, адлагдахдаа адлагдаж түүхийн бүхий л бартааг туулсан энэхүү ууган улс төрийн хүчин сүүлийн 20 гаруй жилийн турш нэрээ солих тухай ярьж ирсэн. XX зуунаас эхэлж яриад тохироо нь бүрдэж өгөхгүй явсаар сая нэг солиллоо. Нам бус миний мэтийн нөхдүүдэд бол эдний нэр хэн байх тийм ч сонин биш. Гэхдээ л сольсон нь талархууштай алхам гэж үздэг юм. Учир нь улс төрийн амьдралыг цөөнгүй жил сурвалжлан нийтэлж явахдаа МАХН-ын дарга нар дотроос Г.Очирбат гуай, Н.Багабанди гуай нараас бусадтай нь намын нэр солих эсэх тухай сэдвээр үзэл бодол солилцож явжээ. Энэ талаар ярьж байсан эрхмүүдийн дотор талийгаач Л.Энэбиш дарга ч бий, одоо энэ асуудал дээр эрс өөр байр суурь баримтлах болсон Н.Энхбаяр дарга ч орно. Бүгд л “ Нам маань одоо нэрээ солих цаг болсон. Гэхдээ энэ ажлыг шууд дайраад хийх боломжгүй юм. Учир нь манай ахмадууд жаахан дурамжхан байна. Гэхдээ тун удахгүй бид ойлголцоно” гэдэгсэн.
Цаг хугацаа яралзан урссаар нэг мэдэхэд XXI зуун гараад бүхэл бүтэн арван он өнгөрчихжээ. Ярьж, хэлцэж явсаар нэг мэдэхэд 20 жил өнгөрчихсөн гэсэн үг. Гэтэл бараг нийтийн хүсэл шахуу болчихсон байсан ийм зүйл дээр дотооддоо байр суурь нь нэгдээгүй байсан гэхэд итгэх боломжгүй ийм хэрүүл дэгддэг байжээ. Яггүй цул гэгддэг энэ айлаас сонсогдох болсон сална хагацна гэсэн хашгираантай, аяга тавганы хангир жингэр чимээтэй улаан хэрүүл үргэлжилсээр уриалга шаардлагадаа тулсан нь энэ.
МАХН-ыг аварч үлдэх хөдөлгөөн өрнүүлсэн түр штабынхны ард хуучин Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярыг байна гэсэн хардлага бараг эхний өдрөөс улс төр орчимд дэгдсэн. Учир нь түүний хувийн мэдлийн мэдээллийн хэрэгслүүдээр нэлээн түлхүүхэн уг асуудлыг “дэмжсэн” болохоор ингэж үзэхээс ч аргагүй байсан байх. Хэрэг явдал ийнхүү үргэлжилсээр ужигарсан нь энэ. Бодитой тодорхой болсон нэг зүйл бол энэ нам хоёр хуваагдаж байгаа юм байна. Бас л мань мэтэд хамаагүй асуудал. Дээлээ л уралцана биз, дэлхийг урчих биш. Тийм болохоор яана аа, нам маань сүйд боллоо гэж манай иргэд нулимс унагахгүй шүү дээ. Энийгээ нэг их Монголын ард түмнийг үймрүүлчих хэмжээний юм болоод байна гэж аль аль талдаа хийрхэж байгаа нь надад хувьдаа хошин л харагддаг.
Дараагийн нэг тодорхой болсон зүйл Н.Энхбаярыгаа хөөх улс төрийн шийдэлд МАН бараг л хүрчихжээ. Цаадахь нь ч “Салъя гэж салсангүй, салаа замын эрхээр салах нь байна шүү” гэсэн зангирсан үгийг захидлаар чулуудлаа.
Н.Энхбаярт хандсан есөн даргын гарын үсэгтэй мэдэгдлийн гол агуулга хувийнх нь эзэмшлийн мэдээллийн хэрэгслүүдийн явуулж буй бодлогыг буруушаасан, МАХН-ын нэрийг авч үлдэхээр үгссэн хэсэг нөхдийг араас нь турхирч байна гэж үзсэн, түүнийгээ зогсоохыг шаардсан явдал. Мэдээж мэдэгдэл учраас сүржигнэсэн, хэтрүүлсэн өнгө аяс ч цухалзаж байна. Өнгөрсөн зуунд бол МАХН-ын дотоод үймээн улс орны хэмжээний асуудал байсан байж болно. Одоо бол тийм юм байхгүй шүү дээ. Тэгэхээр улс орны үндэсний аюулгүй байдалд аюул занал учруулах…энэ тэр гэсэн нь хэтийдсэн сүржигнэл.
Н.Энхбаяр руу илгээсэн шаардлагын дотор өөр нэг инээдтэй юм байна. Дарга нар түүний хувийн өмчөө захиран зарцуулах эрхэнд айхтар гүнзгий халджээ. Н.Энхбаяр өөрийнхөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хэнийг нулимж, хэнийг үнсэх нь цэвэр өөрийнх нь эрхийн асуудал. Нэгэнт хүн өөрөө нэрэлхэж эрээлхэлгүй явуулах юмаа явуулж, хийх юмаа хийж байхад хөндлөнгөөс ингэтэл шаардаж, уриалах нь зохисгүй явдал. Хувийн өмчийн мэдээллийн хэрэгслийг цагдаж зандрах эрх хэнд ч байхгүйг түрүүчээсээ зарим хэвлэл анхааруулж байна. Тэр ч бүү хэл эрх мэдэлтэй, эр бяраа гайхуулж яваа дарга нар бүлэглэн Н.Энхбаяр руу дайрсан явдал нь чухамхүү бөөсөнд хутга гэгч болж байна хэмээн дүгнэжээ. Ингээд босс явсан Энхбаяр бөөс болсон байдаг байжээ. Манай монголчууд хэн бөөрлүүлж байна тэрнийг өрөвддөг зантай. Яг энэ сэдвээр МАХН-ын дарга байхад нь Н.Энхбаяртай ярилцаж байсан маань санагдаж байна.
“Намайг ид улайран гүтгэж байх үед нэг хүн манай туслах руу дахин дахин утасдаад заавал яримаар байна, тун удахгүй ганцхан минут л ярина гэсээр байгаад надтай ярьсан юм. Утсаа автал нэг өвөө байсан. Тэгээд надад “За хүү минь цаад муу нохдууд чинь чамайг мөн ч боорлож ханахгүй юм даа. Чи залуу хүн, төрийн том хүн. Иймэрхүү нохдын үгийг битгий тоож бай. Жингэр нохой хуцаж л байдаг, жингийн цуваа хөвөрч л байдаг гэсэн үг байдаг юм. Үүнийг бодоод л урагшаа зүтгээд бай. Өвгөн ах нь үүнийг л хэлэх гэсэн юм” гээд утсаа тасалчихсан. Би тэгээд гүтгэлэг гүжирдлэг гаараад ирэхээр энэ хөгшний үгийг санаад тайвширдаг. Манай ард түмэн гүтгэж гүжирдүүлсэн, бөөрөлхүүлсэн нэгнээ айхтар хамгаалдаг шүү дээ…гэж тэртээх нэгэн өдөр сэтгүүлч миний ярилцлагад орохдоо хэлж байж билээ. Одоо ч гэсэн өвөөгийн үгийг бодоод тайван байгаа байх даа гэж бодож байтал тийм биш бололтой. Хоёр хоногийн дараа л минчийтлээ уурласан хариуг мэдээллийн хэрэгслүүдээр барьжээ.
Ард түмэндээ “өрөө” төлөх үү, үгүй юү гэсэн тэрхүү хачин гарчигтай хариузахидлыг нь багагүй нухацтай уншиж танилцлаа. “Өр” гэсэн асуудал энд ямар хамаатай юм бол. Тэр гэнэт яагаад өрний тухай, тэр дундаа бүрмөсөн цэглэж гавьяа байгуулсан гэдэг өөрийнх нь үндсэн сэдэв, Н.Энхбаяр гэдэг нэрийн нөгөө тал шиг болтол нүдэж, түмэнд цээжлүүлсэн Оросын их өр биш, учир битүүлэг өөр өрний тухай яриа гарч ирэв. Хэн хэнээс авсан өгсөн өр юм бол. Энийг тодорхой хэлбэл сайнсан. Эс бөгөөс одоогийн төр засгийн толгойд байгаа нөхдүүд болон экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын дунд өрийн асуудал байгаа юм болов уу. Хэрэв тийм бол нэгэнт иймдээ тулсан улсууд юм чинь ард түмэндээ хэлчих ёстой юм биш үү. Үүнийг яагаад ингэтэл онцлоод байгааг ажиглагчид мэдэрч байгаа байх. Учир нь манай экс Ерөнхийлөгч нэг удаа өргөөнд нь хүн дайрч орж ирээд 500 сая төгрөгийн авилга өгөх гээд зүтгэсэн тухай, аргаа бараад хөөж гаргасан тухайгаа ярьж түмний нүдийг орой дээр нь гаргаж байсан удаатай. Ёстой аймшигтай том сенсаац байсан. Аль аль нь бөх зүрхтэй улсууд. Тухайн үеийн Монгол орны албан ёсны шахуу эзэн хаан байсан Энхбаяр дээр тууж ороод авилга өгөх гэж зүтгэж байдаг. Мань хүн ч тэрийг нь дэлгэж байдаг. Гэхдээ нэрийг нь хэлэхгүй тас гүрийж олон хүнийг дээлтэй нь хатаасан даа. Миний мэдэх цөөнгүй хүн 500 саяыг өгөх гэсэн эзнээр “тодрон” ил далд сэрдэгдэж үхтлээ шаналж байж билээ. Ахиад тийм юм болох вий гэж үнэхээр зовниж байна.
Тэрбээр бас Монгол орон хэт баян хэт ядуугийн ялгаанд автлаа гэж бичжээ. Ажилгүйдэл, ядуурал газар авлаа, авилга их байна гэж мөн гайхширчээ. Арван хэдэн жил төрийн дээд сэнтийд заларч байсан түүнийг буугаад ганцхан жил болонгуут улс маань элгээрээ хэвтчихлээ гэж үү. Энэ арай л сэтгэл хөдлөлтэй дүгнэлт болчихжээ.
С.Баярыг Москвагаас ирсний дараа намынхан нь “Ланд”, “Ланд”-аар хүрч ирээд гомдол ярьж л дээ. Тэгэхэд мань хүн урдаас нь “Хүүш таминь ээ, тэгээд энэ намыг чинь хэн ийм болгочихсон юм бэ” гэж хашгирсан гэдэг. Яагаад ч юм энэ явдал санаанд орж ирж байна. Одоогийн дарга нар нь эргээд “Хүүе найз аа, тэгээд хэн энэ бүх байдлыг цэцэглүүлэн хөгжүүлсэн юм бэ дээ” гэж хоржоонтойгоор асуувал яана аа.
Бас нэг зовлонтой сэдвийг тэр ахиад л хөнджээ. Тэр нь “Энэ хүмүүсийг би бүгдийг нь гаргаж ирсэн” гэх гоморхол. Монголын төрд ирэх нь ирж л байдаг. Бас явах нь явж л байдаг. Ямар хувийн компани биш. Юунд бүгдийг өөртөө хамаатуулж, өр ширийн шинжтэй өрөвдөлтэй үгсийг унагадаг юм бол. Хэний ч өр лүү өшиглөж яваагүй хүнд бол иймэрхүү хонзонгийн шинжтэй гомдол баймааргүй юм. Эсвэл мань хүнд хийж явсан үйлийн үр бас байгаа юм болов уу. Эргэлзэх юм энүүгээр дуусахгүй их байна.
Н.Энхбаяр дарга эхнээсээ л намын нэрийг солих ёстой гэсэн байр суурин дээр зогсдог, шинэлэг хүмүүсийн нэг байсан. Тэрний амнаас урагшаа явъя, урагшаа харъя гэдэг үг нэг биш унадагсан. Дандаа урагшаа харж явсан Энхбаяр одоо харин яагаад арагшаа хараад унав. Энэ хачин биш байна гэж үү. МАХН-ыг хувьсгалт, коммунист нам хэмээн чичлүүлэхээс тэр дотроо тун эвгүйцдэг байсан гэж би хувьдаа боддог. Тэгээд яагаад… Английн монгол судлаач Алэн Сандэрс гэж Энхбаяртай гэмгүй танилцсан нэг өвгөн байдаг гэдэг. Тэр хүн Британика тольтой хамтарч ажилладаг. Тэдний сайхан нөхөрлөлийн ул мөр болж Британикагийн 2002 оны хавсралтад “Н.Энхбаяр нь үхширсэн коммунистуудыг шахан зайлуулж намаа цэвэрлэн, улмаар социал демократ нам болгосон” гэх тодорхойлолт бичигдсэн байдаг гэсэн. Энэ тухай нь Баабар нэгэн ярилцлагадаа нүүр түлэгдтэл хэлсэн байсан нь санаанаас гардаггүй. Сонин юм.
Ийм их зөрчил нэг хүний дотор яаж багтаж явдаг юм бол. Үнэхээр гайхширмаар байгаа биз… Дайрч давших гэсэнгүй. Бусадтай нийлж буланд шахаж увайгүйтэх ч гэсэнгүй. Зүгээр л гайхширлаа хуваалцах гэсэн юм…
