Манай Гаамп бизнес хийх их гоё арга сэдсэн байсан уншаарай таануус, би бас өөр баяжих арга нэмэрлий томчууддаа.

Нэг гоё гуанз байж ээ, төрийн хөрөнгө оруулалттай, “Том” гэдэг нэртэй. Газар асуудалгүй, төв зам дагуу иргэн Балдангийн кафег хаагаад оронд орчихсон. Яахуу дээ цаад чинь хэдэн удаа шүүх цагдаагаар явсан гэсэн, нэмэргүй болохоор нь телевизээр гарч өлсгөлөн зарлаад, өөрийгөө шатаана гэж айлгаад тэгээд мартагдсан даа.

Ажилчид гэвэл нэг зөөгч, хоёр тогоочтой. Дээрээс нь нэмээд удирдах албанд нь зохион байгуулагч, ширээний зохион байгуулагч, заалны зохион байгуулагч, ерөнхий зохион байгуулагч, хүний нөөцийн дарга, хяналтын албаны дарга, гүйцэтгэх захирал, дэд захирал гэсэн сүртэй сүртэй местүүдтэй. Тогооч зөөгч нартаа сард 108 –ыг нь татвар суутгаж өгөөд, харин удирдах албаны ажилчдыг 1 саяар цалинжуулнаа. Тэр гуанзанд жижигхэн дарга болохын тулд даргад нь 5 – 10 сая төгрөгийн хахууль өгсөн байх учиртай, гуанзны дарга бол цүдийгээстэй. Өндөр цалинд санаа зовох юун, төрөөс гаргаж байгаа юм чинь.

Хоол нь амттай байна уу амтгүй байна уу гэдэг асуудал биш, таньдаг мэргэжлийн хяналтын даргаараа шалгуулаад “онц” дүн тавиулчихсан. Хажуу талд Батын гуанзны хоол амттай, хүмүүс шаваад байхаар нь нөгөө таньдаг мэргэжлийн хяналтын даргаараа шалгуулж “анхны тусламжийн хайрцаг байгаагүй, 12 –оос хойш хэтэрч ажилласан, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй” гэх мэтийн шалтгаар хаалгуулчихсан, хуулинд байгаа юм чинь.

Бусад хоолны газрын зөөгч үйлчлүүлэгчдээ үе үе загнуулах зовлонтой, харин энд бол тэгэхгүй шүү. “Наад бантангаа гудруул гудар, манайд өөр юм байхгүй, чамд ер нь хоол зарсан ч яадгийн зараагүй ч яадгийн яшиг л байна зүгээр” гээд л томорно доо “Том” гуанзныхан.

“Хүмүүс биднийг гуйж хоол иднэ үү гэхээс бид хүмүүсийг гуйж хуушуур зарна гэж байхгүй шүү харин ч нэг” гэсэн үзэл сурталтай. Хоол амттай байна уу, шорвог байна уу, хоносон байна уу түүхий байна уу хамаагүй. Орлого ашиг нь хамаагүй ээээээ, төрөөс санхүүжиж байгаам чинь айлтгүй. Бүүр мөнгөгүйдээд  байвал хоолныхоо менюг хамаа намаагүй нэмж ширхэг хуушуурыг мянгаар зарна. Авах хүн олдохгүй гэж үү, олдноо төрийн зарим нэг байгуулгуудын ажилчид заавал тэр хуушуурыг идэх ёстой гэсэн заалтыг нэг найзаараа шийдүүлээд л болоо.

Бас нэг найзынхаа эрээнээс оруулж ирсэн загвар дизайнгүй, чангахан суухад хугарчихдаг хэн ч тоож авдаггүй сандалнуудыг гуанзандаа шахчихсан, найзыгаа дампуурлаас аварсан суутан дарга. Найз нь давраад 00 –ын цаасны үйлдвэр байгуулаад 400 –ийн үнэтэй энгийн цаасыг дөрвөн мянгаар шахаж байгаа гэсэн, зөвхөн “Том” гуанзанд зориулаад.

 Сардаа нэг удаа Бат-сүмбэрийн хөгшчүүлийг ч юмуу асрамжийн бацаануудыг гуанзандаа цуглуулан пирошкигээр шахаж хүмүүнлэгийн үйлс хийнэ. Тэгснээ өөрсдөө хэрхэн сайн үйлс хийж сайхан сэтгэл гаргаж байгаагаа магтан дуулж харин хажуу талын Батын гуанз хүмүүсийг яаж шулж мөлжиж байгаа талаар ам уралдан ярилцна.

Захиалсан хоол цагийн дараа ирдэг, түүхий төмстэй. Зөөгч нь гэж 80 настай хөдөлж цөхсөн хөгшин чуганц, буузыг нэг нэгээр нь зөөгөөд ч байх шиг, ер нь бууз хуушуураа ялгаж харж байгаамуудаа гүй ч юмуу. Харилцааны соёл гэж авах юмгүй, махнаасаа олон үстэй цуйван “Том” гуанзанд л бий. Гэхдээ хэрүүл өдөөд хэрэггүй, өөрөө л хохирно.

Ийм нэг гуанз байгааааааааад л байвуууул яахуу. Даргын хувьд гуанзны орлого ашиг, үйлчилгээ нэр хүнд огтоос падлийгүй, цавчаа хийх сайхан боломжууд л гарч байвал баярлаж хөөрнө. Сайндаа ч цонхоо ваакуумжуулаад байгаам биш, бас нэг найзынхаа цонхны үйлдвэрийг аварч буй нь тэр.

Олон “Том” хүний саалийн үнээ цавчааны талбар болсон энэ гуанз хаагдахгүй ээ хаагдах хууль ч гарахгүй. Дарга нь ард иргэддээ төрийн үйлчилгээг хоолоор нь дамжуулж шууд хүргэж байна гэсэн ухуулгыг цацна биз.

Тэр гуанзанд ороод зөөгчийг нь мянга загнаад, гомдол мэдүүлээд ямар ч нэмэргүй л дээ, яг л бид төрийн албан хаагчдын өрөөнд ороод загнах зүрхгүй байдаг шиг. Төрийн алба. Би төрийн албаны хурган дарга нарыг яг л банкны телерүүд, утасны операторууд шиг загнахыг мөрөөддөг. Хүмүүсийн ажлыг саатуулаад байгаа “дотоод ажилтай” гэсэн сүржин гаруудын өөдөөс “ажлаа хийж чадахгүй бол гар” гэж хэлмээр санагддаг.

    Хороон даргын ширээн дээр нь “та миний ажлыг үнэлнэ үү” гэсэн товчлууртай бяцхан зүйл байхыг мөрөөддөг. “Олон хүний асуудлыг шийдэж өгсөн нь их цалин авна” гэсэн хууль гарчихвал яах бол. Асуудал гарсан хүнд уралдаж очиж үйлчлээд л цалингаа нэмүүлэх болов уу эсвэл албаар хүмүүст асуудал үүсгээд шийдэж буй дүр эсгэж мөнгө сожих болов уу.

    Ай мэдэхгүй, “ямар ч хүн хамгийн муу муухай зүйлийг боломж л гарвал хийнэ” гэсэн төсөөлөлтэйгээр л хууль баталвал зүгээр ч юмуу.